این ماده کم هزینه، از نظر پزشکی ایمن، مقبول جامعه و قانونی است. کافئین بر تحریک کننده های سیستم عصبی مرکزی و گیرنده های سوخت و سازی در عضلات تاثیر می گذارد، موجب افزایش تمرکز و هوشیاری، بهبود سردرد و میگرن، افزایش عملکرد شناختی و بهبود حافظه می‌شود. از طرف دیگر فرضیه ای مطرح است که کافئین باعث افزایش مصرف چربی در حین ورزش شده و در نتیجه موجب ذخیره گلیکوژن عضله می گردد. علاوه بر این ادعا شده است که کافئین بر حالات روانی فرد تاثیر می گذارد و درک درد ناشی از آسیب ورزشی را کاهش می دهد.

تاکنون در تحقیقات زیادی از دوزهای مختلف کافئین جهت مشخص کردن دوز موثر بر متابولیسم چربی ها و به تاخیر انداختن خستگی در حین فعالیت ورزشی استفاده شده است. بیشترین دوزهای استفاده شده کافئین ۳، ۶ و ۹ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن می باشد. اما به طور کلی دامنه دوز مصرفی می تواند از ۳ تا ۱۳ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن باشد.

مشخص شده است دوزهای ۶ میلی‌گرم به بالا با تاثیر بر افزایش کاتکولامین ها(اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین)، موجب افزایش برون‌ده قلبی،   افزایش متابولیسم چربی ها و گلیکوژن در دسترس برای تولید انرژی می شود. یکی از فاکتورهای تاثیرگذارف شکل کافئینی است که مصرف می شود. بسیاری از تحقیقات از شکل خالص شده کافئین استفاده کرده اند. با این وجود اغلب مردم، کافئین را به شکل قهوه مصرف می کنند که کافئین خالص نمی باشد. در تحقیقی که مصرف کافئین خالص با قهوه مقایسه گردید مشخص شد مصرف قهوه کافئین دار منجر به بهبود عملکرد ورزشی نشد و محققان این احتمال را بیان داشتند که احتمالاً در قهوه کافئین دار ترکیبات دیگری وجود دارد که تاثیرات کافئین را تعدیل می کند.

به نظر می رسد که اثرات سودمند سوخت سازی کافئین با دوز ۳ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن به دست می آید. اما برای مطمئن بودن از اثرات کافئین بر متابویسم چربی ها و افزایش در دسترس بودن انرژی بهتر است از دوزه‌های ۵ تا ۶ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن استفاده شود.

تحقیقات نشان داده است که نیمه عمر کافئین و مشتقات آن در بدن که به متابولیسم بیشتر کمک می‌کند، حدود ۴ تا ۶ ساعت است. نکته مهم این است که در فاصله ۱ تا ۲ ساعت پس از مصرف کافئین، این ماده بیشترین تأثیر را در بدن دارد. به همین دلیل برای اینکه از اثرات سوخت و سازی کافئین بیشترین بهره را ببریم، بهتر است آن را ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از ورزش مصرف کنیم.

از طرفی مصرف کافئین می تواند برای افراد زیر ۱۸ سال، بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر، پارکینسون، پوکی استخوان، بیماری‌های اعصاب مانند تشنج، اضطراب و اختلال دو قطبی، و افراد دارای بیماری های قلبی عروقی و فشار خون مضر باشد و بهتر است قبل از استفاده با پزشک متخصص  مشورت کنند.

رحمت اله خانمحمدی/مسئول تغذیه هیات پزشکی ورزشی استان خوزستان